Powiększenie układu optycznego (p) jest ilorazem rozmiaru obrazu (AB) i rozmiaru przedmiotu (A'B'). To wielkość bezwymiarowa i przyjmuje wartości większe od zera, wartość mniejsza od 1 oznacza rzeczywiste pomniejszenie obrazu.

----- R E K L A M A -----

PROMOCJA SONY - 50% RABATU NA OBIEKTYW!

Sony A7 III + 24-70/4 ZA FE OSS

10822 zł 9410 zł

Sony A7 IV + 50/1.8 FE

13146 zł 12722 zł

Sony A7 IV + 24-70/4 FE ZA OSS

15122 zł 13710 zł

Sony A7 III + 50/1.8 FE

8846 zł 8422 zł

W optyce geometrycznej, rozpatrując obraz rzeczywisty, powiększenie wyrazimy także jako stosunek odległości obrazu od soczewki do odległości przedmiotu od niej. Możemy spotkać się także z zapisem ujemnym, co oznacza odwrócenie obrazu.

Skala odwzorowania, zwana też skalą reprodukcji, to jeden z najważniejszych terminów w fotografii makro. Definiuje ona możliwe powiększenie obrazu, pamiętajmy jednak, że odnosi się do obrazu stosunkowo niewielkiej matrycy w aparacie. Matryca pełnoklatkowa ma bowiem rozmiar 36×24 mm, a APS-C 24×16 mm (w zależności od producenta te wymiary ulegają drobnym zmianom). Popularne ostatnio matryce 1-calowe mają rozmiar geometryczny 13.8×8.8 mm.

Wspominamy o tym, bowiem nie oglądamy finalnych obrazów w tych rozmiarach. Widzimy je zwykle na monitorze komputera o przekątnej 20 i więcej cali bądź na wydrukach o rozmiarach nawet 60×90 cm. Oznacza to, że sfotografowany w skali 1:1 aparatem APS-C owad o wielkości 1×1cm na wydruku 60×90 cm będzie miał rozmiar 37.5×37.5 cm – czyli osiągnie całkiem pokaźne powiększenie.

Innymi słowy: uzyskaną skalę odwzorowania aparatu pomnożyć musimy przez stosunek wielkości odbitki/monitora do matrycy. W przykładzie powyżej efektywna skala to nie 1:1, ale aż 25:1! Pamiętajmy zatem, że finalne powiększanie zależy od sposobu prezentacji zdjęcia, przy tej samej wielkości odbitki im mniejsza matryca w aparacie, tym większe powiększenie uzyskamy.

Poniżej przedstawiamy zdjęcia wykonane w skali 1:2, 1:1 oraz 2:1. Wiedząc, o jakie powiększenie nam chodzi, możemy szybko zorientować się, jakiej skali odwzorowania poszukujemy.

Odwzorowanie 1:2

Odwzorowanie 1:1

Odwzorowanie 2:1

Oczywiście moneta pięciozłotowa pojawiła się na tych zdjęciach z uwagi na jej powszechnie znany rozmiar. Natomiast papier milimetrowy pełni dość istotną rolę – pozwala szybko wyznaczyć uzyskaną skalę odwzorowania, oczywiście gdy znamy poziomy lub pionowy rozmiar matrycy w naszym aparacie.

Kolejnym parametrem wartym omówienia jest głębia ostrości. Każdy, kto próbował makrofotografii, wie także, że im większa skala odwzorowania, tym płytsza głębia ostrości. Znane kalkulatory głębi biorą pod uwagę nastawy obiektywu (ogniskową, przysłonę, odległość ostrzenia) i korzystając z pojęcia odległości hiperfokalnej, wyznaczają odpowiednie wartości. Przy makro odległość przedmiotowa jest dużo mniejsza i zamiast wiązać głębię z hiperfokalną, musimy odnieść się do powiększenia.

gdzie N to liczba przysłony [-], m – powiększenie [-] a c – wielkość krążka rozproszenia [mm] (wzór dla obiektywów symetrycznych)

W obiektywie Tokina 100/2.8 zamocowanym na aparacie z matrycą APS-C, dla skali 1:1 i standardowego kryterium ostrości, głębia ostrości względem użytej przysłony będzie wynosić:

Pora na przykład praktyczny – poniżej prezentujemy 3 zdjęcia wykonane przy dwóch krańcowych oraz środkowej wartości przysłony.

100mm f/2.8 (efektywnie f/5.6)

100mm f/8 (efektywnie f/16)

100mm f/32 (efektywnie f/64)

Warto domykać obiektyw tak, by zwiększyć głębię ostrości. Jednak dla nastawy przysłony na obiektywie f/32 przy skali 1:1 jej efektywna wartość wynosi f/64! Po pierwsze: tak mocno domknięta przysłona powoduje, że dyfrakcja zaczyna już mocno dawać o sobie znać. Po drugie: ograniczona ilość światła wymusza potrzebę zastosowania dłuższego czasu ekspozycji lub zwiększenia czułości. Fotografując przyrodę ożywioną nie możemy pozwolić sobie na długie czasy migawki, trudno też używać najwyższych dostępnych czułości ISO, przy zastosowaniu których jakość obrazu pozostawia sporo do życzenia. I tak oto dochodzimy do wniosku, że w makrofotografii potrzebujemy bardzo dobrego oświetlenia.