_443908423.jpg)
_968856305.jpg)
Wielkie filmowanie małym aparatem cz. 3
1. Wielkie filmowanie małym aparatem
Cyfrowy aparat kompaktowy to, jak się okazuje, nie tylko narzędzie do wygodnego i łatwego fotografowania. W chwili obecnej możliwości tego rodzaju konstrukcji wykraczają szeroko poza możliwości, jakie sugeruje ich nazwa. Najnowsze aparaty kompaktowe są w stanie nagrywać sekwencje wideo charakteryzujące się bardzo wysoką jakością obrazu a standard Full HD 50p niedługo stanie się normą.
Jedną z podstawowych rzeczy jaką należy wiedzieć jest to, że aby wykonać zdjęcie trzeba dobrać właściwą kombinację trzech parametrów: czasu ekspozycji, stopnia domknięcia przysłony oraz czułości ISO. Współczesne aparaty kompaktowe są w stanie niemal bezbłędnie dobrać odpowiedni poziom tych trzech czynników i dlatego zdecydowana większość ich użytkowników posługuje się trybami automatycznymi. W czasie filmowania zachodzi bardzo podobna zależność jak w przypadku fotografowania. Aparat jest przygotowany tak, aby zmaksymalizować przyjemność z uchwycenia chwil naszego życia, co pozwoli nam później przywoływać je w dowolnym momencie. Projektanci aparatów kompaktowych kładą duży nacisk na to, aby obsługa aparatów była prosta i przyjemna, bo to gwarantuje nam największą radość z ich używania. Jest jednak kilka opcji, które przydają się podczas filmowania i jednocześnie ułatwiają lepsze uchwycenie uciekających chwil.
Filmując takim aparatem jak Sony Cyber-shot DSC-TX100V możemy liczyć na to, że aparat pomoże nam dobierać właściwą ekspozycję do warunków w jakich przyszło nam fotografować i filmować. Okoliczność w jakich będziemy używać naszych aparatów będą przecież bardzo różne, tak samo jak oświetlanie im towarzyszące i sama scena, która znajdzie się przed obiektywem. Dla użytkownika aparatu kompaktowego ważne jest więc to, aby posiadany przez niego aparat potrafił radzić sobie z wieloma zmiennymi i był w stanie zarejestrować wideo w sposób optymalny. Zaczniemy więc od prostego przykładu ukazującego to, w jaki sposób aparat zareaguje na drastyczną zmianę oświetlenia filmowanej sceny.
 Sony Cyber-shot DSC-TX100V, 1920x1080 pix, 50p |
Film zaczyna się od tego, że obiektyw skierowany jest na scenę o stosunkowo ciemnym motywie, który do tego, aby pokazać wszystkie detale i zarejestrować obraz, wymaga dużej ilości światła. W związku z tym aparat stara się tak dobrać parametry ekspozycji, aby spełnić ten warunek. Ruch ku górze powoduje, że aparat napotyka znaczenie jaśniejszą scenę, a do matrycy dociera światło słoneczne odbite od powierzchni wody. Różnica w jasności jednej i drugiej sceny jest ogromna i w przypadku, gdy aparat nie zareagowałby na taką zmianę druga połowa przykładowego filmu zawierałaby niemal jednolitą, jasną plamę światła i nie bylibyśmy w stanie dostrzec szczegółów nieba i powierzchni wody. Aparat jest więc w stanie w sposób automatyczny korygować parametry rejestrowanego wideo tak, aby film składał się z ujęć zapisywanych z optymalnymi ustawieniami. Skąd aparat wie, że w danym momencie są optymalne ustawienia, a w innym ich brak? Do tego celu służy pomiar światła, który jest dokonywany za pomocą matrycy rejestrującej obraz. Na podstawie danych otrzymywanych z matrycy komputer zawiadujący aparatem (procesor obrazowy) dobiera odpowiednie wartości parametrów ekspozycji.
Posiadacze lustrzanek zapewne spotkali się już wcześniej z zagadnieniem światłomierza i tego w jaki sposób aparat pracuje. W lustrzance (zarówno analogowej jak i cyfrowej) znajduje się specjalna, czuła na światło komórka (lub ich zespół), która mierzy natężenie światła wpadającego przez obiektyw do wnętrza aparatu (więcej na ten temat w artykule pt. "Fotografowanie scen o dużej rozpiętości tonalnej" . W aparacie kompaktowym rolę tę pełni matryca główna, która oprócz tego obsługuje podgląd na żywo na ekranie LCD, automatyczne nastawianie ostrości i rejestrację zdjęć. Ponieważ niejednokrotnie będziemy filmować w bardzo zmiennych warunkach to niezwykle istotnym jest aby posiadany przez nas aparat był w stanie szybko dopasować się do zmieniającej się sceny. Idealnym przykładem jest sytuacja gdy filmujemy wnętrze samochodu przejeżdżającego przez tunel. Gdy z niego wyjedziemy aparat musi sobie szybko poradzić z dużą różnicą w oświetleniu. Na zarejestrowanym filmie przez niewielki moment będzie widać plamę światła ale po chwili obraz znowu stanie się czytelny. Jeżeli znowu wjedziemy do tunelu proces się powtórzy tyle, że w odwrotnej kolejności. Najpierw będzie moment zaciemnienia, ale po chwili wszystko wróci do normy. Bardzo dobra analogią jest tutaj zachowanie naszego wzroku w momencie gdy przechodzimy z jasnego do ciemnego pomieszczenia, a nasze oko potrzebuje chwili na to, aby się przyzwyczaić do oświetlenia.
Aparat posługuje się w swoich pomiarach światła wzorcem, który oparty jest o tzw szarą kartę. Takie rozwiązanie powoduje, że w zdecydowanej większości sytuacji pomiar działa dobrze, a uzyskane w ten sposób ujęcia (zarówno filmy jak i zdjęcia) będą eksponowane poprawnie. Zdarzają się jednak sytuacje, gdy nad pracą aparatu trzeba dokładniej zapanować i do tego celu służy narzędzie nazywane korektą ekspozycji. Używamy go wtedy, gdy aparat niewłaściwie dobiera parametry ekspozycji, lub wtedy, gdy nie spełniają one naszych wymagań. Pojęcie korygowania ekspozycji jest na pewno dobrze znane wszystkim amatorom fotografii, który używali lustrzanek cyfrowych. Bardzo dobrze, że aparaty kompaktowe też dają nam takie możliwości, ponieważ dzięki temu możemy wpływać na wygląd naszych filmów.
Korektę ekspozycji uruchamiamy albo odpowiednim przyciskiem (np. w aparacie Sony Cyber-shot DSC-HX9V korektę ekspozycji można przypisać pod klawisz Custom), albo też przez odpowiednią opcję w menu aparatu. Funkcja korekty ekspozycji pozwoli nam na korygowanie parametrów procesu rejestrowania obrazu zarówno statycznego jak i ruchomego bo efekty jej zastosowania dotyczą zarówno zdjęć jak i wideo. Aby lepiej wytłumaczyć zagadnienie korekty ekspozycji posłużymy się dwoma przykładami.
 Scena nakręcona bez korekty ekspozycji |
 Korekta ekspozycji +1 EV |
Pierwszy przykład to scena przedstawiająca odbijające się od powierzchni jeziora światło wschodzącego słońca. Falująca tafla wody wygląda bardzo atrakcyjnie ale aparat oślepiony bardzo intensywnym światłem słońca dobrał ekspozycję tak (korekta 0 EV), że film jest zbyt ciemny, my nie widzimy wszystkich detali, a kolory stały się blade. Po skorygowaniu ekspozycji do wartości + 1 EV i powtórzeniu ujęcia okazuje się, że kolorystyka bardzo się poprawiła, widać charakterystyczną ciepłą barwę wschodzącego słońca, ale przede wszystkim jasność filmu jest zdecydowanie lepsza – widzimy więcej jednocześnie zachowując naturalny wygląd sceny. Były to jednak warunki szczególnie trudne dla aparatu bo przecież zarówno fotografia jak i filmowanie pod światło zdaje się być bardzo wymagająca. Zajmijmy się więc przykładem drugim, w którym zobaczymy miękko i jednolicie oświetloną scenę przedstawiającą gęstą ścianę lasu. Przedstawione tam drzewa są motywem relatywnie ciemnym, a film nagrany przy neutralnym nastawie korekty ekspozycji (0 EV) jest nieznacznie prześwietlony co szczególnie widać pod kolorystyce. Barwa liści i igliwia jest wypłowiała i nieatrakcyjna a kontrast zbyt niski. Aby poprawić ten stan rzeczy wystarczy skorzystać z korekty ekspozycji i ustawić ten parametr na poziom -0,7 EV czyli ująć światła. Dzięki temu drzewa będą wyglądać lepiej, film będzie bardziej kontrastowy a kolory żywsze co widać na poniższym przykładzie.
 Scena nakręcona bez korekty ekspozycji |
 Korekta ekspozycji -2/3 EV |
Kolejna przydatna rzecz, którą znajdziemy w aparatach Cyber-shot DSC-TX100V i DSC-WX-7 (ale także w innych) jest możliwość wyświetlania histogramu wtedy, gdy aparat pracuje w trybach P, M oraz programach automatycznych i scen. Przydaje się on nie tylko w trakcie fotografowania, ale także przy filmowaniu i pomaga w poprawnym dobraniu parametrów korekty ekspozycji. Na poniższym filmie można zobaczyć jak zmienia się histogram w zależności od tego jaką korektę ekspozycji wybierzemy. Przykładowa scena jest tak dobrana, że z jednej strony mamy bardzo jasny motyw nieba, a z drugiej gałęzie drzewa, która są zdecydowanie ciemniejsze i wymagają innych parametrów ekspozycji do poprawnego uwiecznienia. Przy wartości 0 EV scena będzie zapisana w sposób najbardziej neutralny wg aparatu i przy danym ułożeniu obiektów w kadrze film będzie niedoświetlony. Jeżeli zdecydujemy się na dodanie światła i podniesienie parametru korekty ekspozycji (nawet do +2 EV) to efekt będzie taki, że będziemy dążyć do prześwietlenia całego obrazu (uzyskamy więcej detali na gałęziach, ale pozostałe elementy obrazu będą przepalone). Jeżeli spróbujemy ująć światła, to w skrajnym przypadku (-2 EV) film będzie zdecydowanie zbyt ciemny i nieczytelny. Histogram idealnie nam to pokazuje przesuwając się raz do lewej, raz do prawej krawędzi wykresu.
Jak widać, nawet w tak małych i wydawać by się mogło bardzo prostych aparatach mamy możliwość kontrolowania ekspozycji i wpływania na to, w jaki sposób na filmie jest zapisywana dana scena. Ale to jeszcze nie wszystko, bo oprócz manipulowania ekspozycją drugim niezwykle ważnym zagadnieniem jest nastawianie ostrości. Każdy z nas na pewno chciałby, aby nasze filmy były nie tylko poprawnie naświetlone, ale także by były ostre tam gdzie trzeba. Aparaty kompaktowe dysponują w tej chwili systemami nastawiania ostrości opartymi o badanie kontrastu sceny. Takie rozwiązanie wynika z tego, że pomiar ostrości musi zostać dokonany z udziałem jedynego sensora jakim dysponuje aparat kompaktowy, czyli z użyciem matrycy światłoczułej. Aparat analizuje obraz rzucany przez obiektyw na powierzchnię matrycy i na podstawie tych informacji steruje obiektywem aby uzyskać ostry obraz (czyli obraz, który w danym momencie będzie się charakteryzował największym kontrastem). To wszystko sprawia, że możemy się cieszyć automatycznym nastawianiem ostrości zarówno przy fotografowaniu jak i podczas filmowania.
Sprawnie działający autofocus jest bardzo istotny podczas filmowania zwłaszcza, gdy przesuwamy aparat (zmieniamy kadr podczas filmowania), lub gdy filmowany obiekt przemieszcza się. Aby ułatwić korzystanie z aparatów Cyber-shot (np. w modelu Cyber-shot DSC-TX100V) producent zaimplementował system Tracking Focus, który polega na tym, że aparat śledzi wybrany przez użytkownika obiekt, lub twarz i stale koryguje ostrość w taki sposób, aby określony element kadru był w głębi ostrości. Przykładem praktycznego użycia tego rozwiązania jest poniższy film, który zawiera w sobie dwa motywy: pływającą kaczkę oraz łódź motorową. W obu przypadkach aparat bez najmniejszych kłopotów śledził wybrany obiekt w czasie gdy ten zmieniał swoje położenie. Istotne jest to, że podczas nagrywania wideo system Tracking Focus jest nie tylko aktywny, ale też pozwala na zmianę punktu śledzenia według naszego uznania – trzeba tylko anulować poprzednie ustawienia. Jeżeli śledzony obiekt znajdzie się poza kadrem, to oczywiście system autofokusu nie będzie go „widział”, a co za tym idzie nie będzie w stanie utrzymać śledzenia. Tracking Focus działa nie tylko w czasie filmowania, ale też podczas fotografowania.
 Działanie Tracking Focus |
Kontrola nad ostrością i ekspozycją to bardzo ważne sprawy, ale aparat kompaktowy to urządzenie, które zabieramy ze sobą niemal wszędzie i zawsze oczekujemy, że nawet w najdziwniejszych sytuacjach będziemy w stanie wykonać fotografię lub nagrać film. Pierwsza rzecz jaka jest nam niezbędna do tego, aby wykonać zdjęć jest światło – używanie aparatu to nic innego jak łapanie światła - bez niego nie ma ani fotografii ani filmu. Sytuacje w jakich pracuje nasz aparat są bardzo różne, a co za tym idzie również warunki oświetleniowe też się zmieniają. Aby aparat wykazywał dużą zdolność dopasowania się do różnorodnych warunków, jego matryca musi charakteryzować się dużą czułością na światło. Zależność jaka się tu pojawia, jest bardzo prosta: im więcej światła aparat jest w stanie uchwycić, tym wyższa jest jakość otrzymanej fotografii i filmu. W aparatach o bardzo dużych matrycach takich jak lustrzanki cyfrowe (np. Sony DSLR-A580) tajemnica ich dużej światłoczułości tkwi w dużych wymiarach pikseli (duża matryca to duże piksele – znacznie większe niż w aparacie kompaktowym). Dlatego też każda poprawa osiągów matryc w aparatach kompaktowych jest tak ważna, a innowacje pokroju matryc Exmor R dają nam coraz większe możliwości. Cechy stanowiące o wyjątkowości technologii Exmor R opisywaliśmy w pierwszym artykule tej serii, a dziś skupimy się na kilku przykładach, które pokażą jej zalety w praktyce.
Nie tak dawno temu miało miejsce niecodzienne wydarzenie astronomiczne polegające na całkowitym zaćmieniu Księżyca. Sfilmowanie tego zjawiska za pomocą aparatu kompaktowego może się wydawać zamierzeniem karkołomnym, jednak mimo to podjęliśmy taką próbę, aby sprawdzić, czy Exmor R faktycznie działa. Do realizacji tego celu użyty został aparat Sony Cyber-shot DSC-HX9V, który został wyposażony właśnie się matrycą Exmor R oraz obiektyw o maksymalnej ogniskowej 384 mm (ekwiwalent dla formatu 35 mm). Film został zarejestrowany w momencie wychodzenia księżyca ze stożka cienia, dlatego też powierzchnia satelity jest zdecydowanie jaśniejsza z lewej strony.
 Sony Cyber-shot DSC-HX9V, 1440x1080 pix, 25p |
Film ten pokazuje, że nawet w tak ekstremalnych sytuacjach będziemy mogli użyć swojego niewielkiego aparatu kompaktowego i cieszyć się z ciekawych ujęć – nie tylko filmowych, ale też i fotograficznych. Drugi przykład to miejski krajobraz brzegu rzeki, w którym o zmroku w tafli wody odbijają się światła latarni, przejeżdżających pojazdów.
 Sony Cyber-shot DSC-HX9V, 1920x1080 pix, 50p |
Temat tych dwóch krótkich filmów jest banalny, ale świetnie pokazuje jakość zarejestrowanego pliku wideo. Mamy tu do czynienia z falująca, pełną detali powierzchnią, kolorami świateł i nieba oraz w gruncie rzeczy niewielką ilością światła. Warunki są stosunkowo trudne dla aparatu – zwłaszcza kompaktowego. Efekt jest jednak bardzo dobry – niski poziom szumu, dobre odwzorowanie kolorów i dużo detali. Oczywiście to wszystko to nie tylko zasługa matrycy ale też i procesora obrazu (w przypadku aparatów Sony jest to BIONZ) oraz oprogramowania, które steruje całym aparatem.
Zapraszamy do zapoznania się także z poprzednimi częściami niniejszego cyklu:
Artykuł został przygotowany przy współpracy z Sony Foto Team.
Sponsorem cyklu „Wielkie filmowanie małym aparatem” jest firma Sony Europe Limited, Sp. z o.o. Oddział w Polsce.
Optyczne.pl jest serwisem utrzymującym się dzięki wyświetlaniu reklam. Przychody z reklam pozwalają nam na pokrycie kosztów związanych z utrzymaniem serwerów, opłaceniem osób pracujących w redakcji, a także na zakup sprzętu komputerowego i wyposażenie studio, w którym prowadzimy testy.