Dzisiaj, 7 września wieczorem, dojdzie do całkowitego zaćmienia Księżyca. Zjawisko to, w dużej części, będzie można obserwować i fotografować z terenu naszego kraju, do czego oczywiście zachęcamy!

Do zaćmienia Księżyca dochodzi wtedy, gdy nasz naturalny satelita chowa się w cień lub/i półcień rzucany przez Ziemię. Ponieważ Księżyc świeci odbitym światłem słonecznym, wejście w cień naszej planety powoduje, że do jego tarczy prawie nie docierają promienie naszej dziennej gwiazdy.

Schemat zaćmienia Księżyca. Źródło: Wikipedia.

Gdy Księżyc chowa się całkowicie w cień naszej planety mamy do czynienia z zaćmieniem całkowitym, w którym tarcza Srebrnego Globu świeci czerwonawo tylko dzięki promieniom ugiętym w ziemskiej atmosferze. Gdy Księżyc chowa się częściowo w cień Ziemi, mamy do czynienia z zaćmieniem częściowym. Gdy Księżyc chowa się w półcień, występuje zaćmienie półcieniowe, które objawia się tylko lekkim osłabieniem blasku tarczy naszego naturalnego satelity.

Do najbliższego zaćmienia całkowitego dojdzie 7 września 2025 roku. Zjawisko to w całości widoczne będzie w prawie całej Azji, Oceanie Indyjskim, środkowej i zachodniej Australii, we wschodniej Afryce oraz prawie całej Antarktydzie; we wschodniej Azji, wschodniej Australii oraz na całym obszarze Oceanu Spokojnego przy zachodzie Księżyca; w Europie, prawie całej Afryce oraz we wschodniej części Atlantyku przy wschodzie Księżyca.

W Polsce, pierwsze fazy zaćmienia wydarzą się pod horyzontem. Tak będzie z początkiem zaćmienia półcieniowego i początkiem zaćmienia częściowego. Wyraźnie już zaćmiony Księżyc wzejdzie w Warszawie tuż po godzinie 19, a o 19:31 rozpocznie się faza całkowita. Maksimum zaćmienia wystąpi o 20:13 tylko 9 stopni nad horyzontem. Koniec fazy całkowitej jest spodziewany o 20:53, koniec fazy częściowej o 21:56, natomiast koniec fazy półcieniowej i całego zjawiska o 22:56.

Warto dodać tutaj, że do sfotografowania zjawiska nie jest potrzebny wyjątkowo wyrafinowany sprzęt. Swoje pierwsze zaćmienie Księżyca, jeszcze w latach 80-tych XX wieku, fotografowałem aparatem Zenit 11 z Heliosem 2/58. Księżyc miał na kliszy średnicę mniejszą niż 1 mm ale i tak dało się go powiększyć do takich rozmiarów, żeby było widać poszczególne fazy zaćmienia.

Rozmiary tarczy Księżyca na pełnej klatce w zależności od użytej ogniskowej.

Najbliższe zjawisko stwarza pole do popisu zarówno dla posiadaczy obiektywów standardowych jak i dłuższych instrumentów. Srebrny Glob będzie wschodził więc obiektywy klasy kilkudziesięciu milimetrów mogą pozwolić na wykonanie interesujących pejzaży zachodzącego i zaćmionego Księżyca. Można pokusić się o wykonanie kilku czy kilkunastu ekspozycji oddzielonych od siebie okresem kilkunastu minut, a potem złożenie ich do jednego zdjęcia, by pokazać ruch naszego naturalnego satelity na tle sfery niebieskiej, a także zmienne fazy zaćmienia.

Końcowe fazy zaćmienia Księżyca z 28 września 2015 roku. Fot. A. Olech

Posiadacze dłuższych teleobiektywów mogą spróbować uwiecznić dokładnie poszczególne fazy zaćmienia wraz ze szczegółami tarczy Księżyca. Wystarczą do tego już obiektywy o ogniskowej 200-400 mm. Księżyc jest jasny, dlatego warto nasze obiektywy trochę przymknąć, aby nie pracować na maksymalnym otworze względnym. Nie warto szaleć też z czułościami - poziom ISO 200-400 wydaje się być optymalny. Dysponując solidnym statywem, wężykiem spustowym lub pilotem oraz używając wstępnego podnoszenia lustra uzyskamy na pewno ostre i satysfakcjonujące nas zdjęcia.

Fazy zaćmienia Księżyca z 27 lipca 2018 roku. Fot. A. Olech

Jeśli nie posiadamy specjalnego montażu paralaktycznego z napędem, nie przesadzajmy z dużymi ogniskowymi. Granicą są okolice 1000 mm. Powyżej tej wartości montaż z prowadzeniem jest już bardzo wskazany.

Warto pamiętać, że na jasnym Księżycu możemy ustawić ostrość przy pomocy autofokusa, ale potem należy go przełączyć w tryb manualny. Zawsze też warto wspomagać się trybem live view. Na powiększonym obrazie tarczy Księżyca łatwo zobaczymy czy ostrość jest ustawiona poprawnie.

Do następnego zaćmienia Księżyca dojdzie 3 marca 2026 roku, ale nie będzie ono widoczne z terenu Polski. Kolejne zjawisko tego typu wystąpi 28 sierpnia 2026 roku, ale będzie zaćmieniem częściowym, w Polsce widocznym przy zachodzie Księżyca. Na następne całkowite zaćmienie Księżyca widoczne z terenu naszego kraju przyjdzie nam poczekać aż do 31 grudnia 2028 roku.