Powyższy wykres jest potwierdzeniem naszych obserwacji dotyczących odszumiania. Działanie procesu redukującego szum powoduje, że wzrost szumu w miarę zwiększania czułości z pewnością nie jest wykładniczy. Ponadto, poszczególne składowe (poza niebieską) przyjmują bardzo zbliżone wartości. Należy zatem mieć świadomość, że odszumiania JPEG-ów w testowanym PEN-ie nie da się zupełnie wyłączyć, mimo iż dostępne w menu opcja właśnie na to wskazuje. Po raz kolejny pozostaje nam powiedzieć, że jest to wprowadzanie użytkownika w błąd.

W Olympusie PEN-F intensywność procesu odszumiania na wyższych czułościach można kontrolować w 3-stopniowej skali. W poniższej tabelce prezentujemy zdjęcia wykonane przy teoretycznie wyłączonej redukcji oraz na poszczególnych ustawieniach stopnia intensywności tego procesu dla czułości ISO 6400 oraz 12800.

ISO 6400
Odszumianie wyłączone
Odszumianie słabe
Odszumianie standardowe
Odszumianie mocne
ISO 12800
Odszumianie wyłączone
Odszumianie słabe
Odszumianie standardowe
Odszumianie mocne

Sytuacja wygląda podobnie jak w innych bezlusterkowcach Olympusa. Teoretycznie nieodszumione JPEG-i charakteryzują się na tyle niskim szumem, że kolejne stopnie procesu redukującego zakłócenia dają stosunkowo niewielki zysk. Bardziej widoczna jest utrata szczegółów obrazu niż obniżenie szumu.

Przyjrzyjmy się teraz surowym zdjęciom z PEN-a F. Wywołaliśmy je programem dcraw i zapisaliśmy jako 24-bitowe TIFF-y. Podobnie jak w poprzednim rozdziale, dla porównania prezentujemy wycinki zdjęć z Panasonika GX8 oraz Fujifilm X-Pro2.

Jakość obrazu na zdjęciach RAW z PEN-a F utrzymuje się na podobnym poziomie do tego, jaki prezentuje Panasonic GX8. Na niższych czułościach można jednak zauważyć, że obraz z Olympusa oddaje większą liczbę detali niż zdjęcia z GX8. Przechodząc na wyższe czułości widać, że aż do maksymalnego dostępnego ISO, poziom szumu jest porównywalny w obu bezlusterkowcach Mikro 4/3. Podobnie jak w przypadku JPEG-ów również dla RAW-ów, zarówno testowany PEN, jak i GX8 przegrywają z X-Pro2. Surowe zdjęcia z aparatu Fujifilm prezentują się jednak najlepiej, szczególnie jeśli weźmiemy pod uwagę szum na wysokich czułościach. Jego poziom bowiem jest wyraźnie niższy w X-Pro2 niż w obu aparatach systemu Mikro 4/3.

Warto też dokonać porównania testowanego PEN-a z modelem E-M5 MkII. I o ile na niższych czułościach daje się zauważyć większą szczegółowość obrazu z nowszego modelu, o tyle w pojedynku na poziom szumu PEN-F przegrywa. Porównując zdjęcia na wyższych czułościach łatwo zauważyć, że E-M5 MkII szumi jednak w nieco mniejszym stopniu niż testowany model.

Przyjrzyjmy się teraz wynikom pomiarów. Te uzyskaliśmy programem Imatest na podstawie surowych zdjęć tablicy Kodaka Q-14, przekonwertowanych wcześniej do 24-bitowych TIFF-ów.

W zachowaniu się wyników pomiaru nie widzimy niczego podejrzanego. Wraz ze wzrostem czułości szum zwiększa się wykładniczo, a wartości dla poszczególnych składowych są dobrze rozdzielone. Rzućmy zatem okiem na poniższy wykres, który prezentuje porównanie składowej luminancji dla testowanego bezlusterkowca i trzech innych bezlusterkowców, w tym dwóch konkurencyjnych.

Widać, że PEN-F i GX8 idą łeb w łeb, przynajmniej do ISO 3200. Powyżej tej czułości widać minimalną przewagę Panasonika, ale w praktyce różnica ta jest ciężka do wychwycenia. Potwierdza się również to, że PEN-F przegrywa ze swoim kuzynem E-M5 MkII. Przewagę tego drugiego można oszacować na nieco ponad 0.5 EV przy niższych czułościach. W miarę wzrostu ISO maleje jednak do około 1/3 EV. Nietrudno zauważyć również, że na wyższych ISO z całej stawki aparatów najlepiej spisuje się X-Pro2.

Tradycyjnie na koniec części dotyczącej szumu na surowych plikach prezentujemy również wykres przedstawiający pomiary przeprowadzone na RAW-ach przekonwertowanych do 48-bitowych TIFF-ów.

Darki

Sprawdźmy teraz, jak Olympus PEN-F zachowuje się w kategorii prądu ciemnego. Jego poziom sprawdzamy na podstawie zdjęć wykonanych z 3-minutową ekspozycją bez dopływu światła. Zdjęcia wykonujemy zarówno w formacie JPEG jak i RAW. Te pierwsze prezentujemy w postaci, w jakiej zostały zapisane przez aparat. Surowe pliki natomiast wywołujemy programem dcraw do postaci czarno-białej bez interpolacji. Uzyskane w ten sposób pliki TIFF konwertujemy do formatu GIF, dobierając zakres w taki sposób, aby najlepiej zobrazować generujący się na matrycy szum. W przypadku testowanego PEN-a zakres ten wynosi od 0 do 511. Identyczny zakres został również odłożony na poziomej osi histogramów wykonanych na podstawie surowych plików. Maksymalne wartości na osi pionowej wynoszą 500 000 zliczeń.

RAW
ISO	Dark Frame	Crop	Histogram
80
200
400
800
1600
3200
6400
12800
25600

W tej kategorii nie mamy większych zastrzeżeń do PEN-a F. Histogramy nie są co prawda idealne, ale ich główna część kształtem przypomina rozkład Poissona. Do ISO 1600 średnia wartość sygnału utrzymuje się na stałym poziomie w okolicy 254 (patrz tabelka poniżej). Na wyższych czułościach wartość ta maleje, co uwidacznia się również w histogramach, których maksimum przesuwa się w lewą stronę. Mimo to do ISO 12800 odchylenia standardowe są niższe od średniej wartości sygnału. Tylko dla najwyższej czułości histogram jest mocno przesunięty i obcięty z lewej strony. Nic dziwnego zatem, że dla tej czułości ISO średnia wartość sygnału jest niższa od odchylenia standardowego.

Na wygląd samych darków trudno narzekać. Nie dostrzegamy oznak bandingu, a jedyne niejednorodności jakie można zauważyć, to nieznacznie jaśniejszy lewy brzeg kadru na najwyższych czułościach.

Na zakończenie prezentujemy jeszcze darki w formacie JPEG. Patrząc na dwie najwyższe czułości można zauważyć, że szum przy ISO 25600 jest niższy niż przy ISO 12800. Sugeruje to, że przy długich ekspozycjach JPEG-i z maksymalnej czułości muszą być dość intensywnie odszumiane.

JPEG
ISO	Dark Frame	Crop
80
200
400
800
1600
3200
6400
12800
25600