Zarządzanie barwą (ang. color management, w skrócie CM) to zagadnienie, które w ostatnim czasie stało się standardowym elementem pracy nad fotografią i przygotowaniem materiałów do druku. Polega ono na ustawieniu urządzeń i oprogramowania graficznego w taki sposób, aby móc uzyskiwać jednakowe, prawidłowe obrazy niezależnie od sposobu jego reprodukowania (monitor, druk cyfrowy, druk rastrowy). CM powstał, by opanować niedopasowanie kolorów pomiędzy różnymi urządzeniami – by kolory skanowane, wyświetlane i drukowane przez wszystkie urządzenia, których używamy, były w miarę możliwości jak najbardziej do siebie zbliżone. Zbliżone, a nie identyczne, gdyż pamiętajmy – niektóre kolory z modelu CMYK nie mają dokładnego odpowiednika w RGB i na odwrót. Także pigmenty mogą na tyle zawężać gamut (zakres barw) drukarki, że uwspólnienie przestrzeni może się nie udać. W takim przypadku oprogramowanie powinno udostępniać informacje o obszarach, gdzie kolor będzie zakłócony (ang. gamut warning).

----- R E K L A M A -----

PROMOCJA SONY - 50% RABATU NA OBIEKTYW!

Sony A7 III + 50/1.8 FE

8846 zł 8422 zł

Sony A7 IV + 24-70/4 FE ZA OSS

15122 zł 13710 zł

Sony A7 IV + 50/1.8 FE

13146 zł 12722 zł

Sony A7 III + 24-70/4 ZA FE OSS

10822 zł 9410 zł

Zarządzanie barwą bazuje na wiedzy o charakterystyce każdego z urządzeń – używa profili barwnych w celu poznania możliwości reprodukowania kolorów przez poszczególne urządzenia. By dokonać translacji, CM konwertuje tymczasowo roboczą przestrzeń koloru do przestrzeni Lab lub XYZ, a następnie dokonuje niezbędnych obliczeń. Innymi słowy zdjęcie ze skanera w zgodzie z jego profilem barwnym jest przetworzone do przestrzeni Lab. Wysyłając dane do monitora, CM przetworzy informacje o kolorze według profilu monitora. Podobnie z drukarką – gdy chcemy wydrukować zdjęcie, zostanie ono skonwertowane do przestrzeni barwnej, jaką dysponuje drukarka.

Gdy zawsze używamy tego samego komputera, monitora, oprogramowania graficznego i aparatu i nie zmieniamy ich ustawień, możemy teoretycznie pominąć zarządzanie barwą, obrabiając grafikę tak, by ładnie prezentowała się na monitorze. Jednakże próba wysłania zdjęcia do fotolabu lub wymiana jednego z używanych urządzeń na inne może spowodować, że uzyskamy zupełnie inne wyniki końcowe. Także opublikowanie zdjęcia w internecie spowoduje, że każdy będzie inaczej je widzieć.

W zarządzaniu barwą wyróżnić możemy dwa podstawowe etapy pracy:

• profilowanie, czyli poznanie możliwości reprodukcji kolorów urządzeń, z którymi pracujemy, przede wszystkim monitora, skanera i drukarki;
• softproof, czyli stosowanie profili urządzeń, z których będziemy korzystać, do symulowania na ekranie wyglądu wydruków przez nie produkowanych.

Profile przygotowujemy w procesie kalibracji naszych urządzeń przy użyciu kolorymetru lub spektrofotometru. Możemy także pozyskać je od producenta drukarki, papieru fotograficznego czy też z fotolabu.

Ponieważ przestrzenie kolorów definiują różny zakres barw dostępnych dla poszczególnych urządzeń, przy zmianie z jednego modelu na inny istotne jest, co będzie się działo z tymi kolorami, których w docelowym modelu nie możemy opisać. Poniżej opisujemy cztery typowe odwzorowania (ang. rendering intents):

• percepcyjny – dąży do zachowania wizualnej relacji pomiędzy kolorami tak, by pozostawały jak najbardziej zbliżone do siebie w kwestii postrzegania ich przez oko ludzkie,
• saturacyjny – próbuje zachować żywe kolory obrazu kosztem wierności barw,
• względny kolorymetryczny – porównuje punkt bieli przestrzeni źródłowej z tym z przestrzeni docelowej i przesuwa względnie pozostałe barwy; kolory spoza gamutu odzwierciedlane są jako najbliższe tych możliwych do odwzorowania, znajdujących się w przestrzeni docelowej; metoda ta zachowuje więcej oryginalnych kolorów, niż odwzorowanie percepcyjne,
• absolutny kolorymetryczny – kolory przestrzeni źródłowej zawierające się w przestrzeni docelowej pozostają bez zmian, a te spoza gamutu są obcinane; odwzorowanie to zachowuje wierność kolorów kosztem zależności między kolorami.

Jak wspomnieliśmy wcześniej, używanie systemu zarządzania kolorem sprowadza się do translacji wartości liczbowych z jednej reprezentacji do innej.

Na rysunku powyżej kwadraty reprezentują kolor zarejestrowany i reprodukowany (górna lewa część) oraz kolor prawidłowy (dolna prawa część). Niebieska barwa zarejestrowana przez aparat fotograficzny to R=42, G=82 i B=171. Ponieważ przestrzeń aparatu i monitora jest inna, oprogramowanie, generując obraz do monitora, wysyła sygnał R=65, G=117 i B=192. Aby ten sam kolor był reprezentowany na drukarce, musi on podlegać dodatkowo konwersji do CMYK, przyjmując postać C=84, M=45, Y=1, K=0.

Powyższy przykład można interpretować w następujący sposób: aparat fotograficzny podbija niebieskie odcienie, monitor jest wysokiej jakości (znikoma korekcja), a drukarka wymaga wysłania jaśniejszego odcienia, co jest typowym rozwiązaniem problemu z porównywaniem obrazu wydruku (światło odbite) i ekranu komputera, który świeci. Brak tej kompensacji z reguły powoduje, że wydruki, choć poprawne, są postrzegane jako ciemne.

W tym miejscu warto wspomnieć o kilku standardowych przestrzeniach, z którymi często możemy się spotkać:

• sRGB (ang. standarised Red, Green, Blue) – wykorzystywana głównie do zastosowań nieprofesjonalnych, ale także standardowa przestrzeń stosowana w internecie,
• AdobeRGB – opracowana przez firmę Adobe Systems, Inc. w roku 1998, aby móc przetwarzać większość kolorów uzyskiwanych na drukarkach kolorów CMYK, ale przy użyciu kolorów podstawowych RGB, na urządzeniu takim jak ekran komputera,
• ProPhoto – przestrzeń kolorów RGB opracowana przez firmę Kodak, obejmująca ponad 90% możliwych kolorów powierzchniowych w CIE Lab,
• FOGRA39 – najczęściej stosowany w Europie profil drukarski, odpowiada drukowi na matowym lub błyszczącym papierze kredowym 115 g/m²,
• GRACoL 2006 – najpopularniejszy profil drukarski obowiązujący w USA.

Jedną z wad ProPhoto jest fakt, że około 13% jego zawartości to kolory, które nie istnieją w rzeczywistości. Pamiętajmy też, że przestrzeń kolorów nie ma nic wspólnego z rozdzielczością koloru, jaką dysponujemy. Używając plików 8-bitowych, w przestrzeniach RGB (niezależnie czy to sRGB, AdobeRGB czy ProPhoto) dostępny mamy zawsze zbiór ok. 16 mln rozróżnialnych odcieni.

Jeżeli decydujemy się na pozostawienie konwersji przestrzeni barwnej oprogramowaniu maszyny drukującej, po prostu zapisujemy plik, koniecznie dołączając do niego zastosowany profil barwny. Bez niego każde urządzenie czy program otwierający ten plik uzna, że dane są zakodowane w przestrzeni sRGB.

Zamiast zdawać się na oprogramowanie maszyny, konwersji barwnej powinniśmy dokonać samodzielnie, mając pełną kontrolę nad tym procesem. Jest on podobny do soft proofingu – wybieramy docelową konfigurację, typ papieru, profil maszyny drukarskiej, po czym konwertujemy, obserwując, jak zmieniają się kolory i czy nie wychodzą one poza gamut maszyny. Pamiętajmy jednak, że tak wygenerowany plik nadaje się jedynie do wykorzystania w wybranym docelowym urządzeniu i w konkretnej konfiguracji. W takiej sytuacji powinniśmy wykonać kopię zdjęcia i dopiero ją modyfikować.

Dawniej drukując to samo zdjęcie na dwóch drukarkach, otrzymywaliśmy dwa różne efekty. By temu zaradzić, kalibrowało się wszystkie urządzania drukujące tak, by działały w miarę identycznie. Dziś – w zgodzie z duchem zarządzania kolorem, wpierw wytworzylibyśmy profile obu drukarek, a oprogramowanie komputerowe w lot zmodyfikuje nasze zdjęcie, by skompensować różnice w pracy drukarek – uzyskany efekt końcowy pracy obu drukarek powinien być trudny do rozróżnienia! Oczywiście musimy specjalnie oznaczać pliki, żeby wiedzieć, dla jakiego urządzenia zostały przygotowane. Jednak w praktyce po prostu program zapisujący zdjęcie czy grafikę na dysku dołącza do pliku konkretny profil, który daje pełną informację o tym, jak powinny wyglądać kolory.

Artykuł powstał na zlecenie firmy Alstor, dystrybutora produktów marki Datacolor.