Nie tylko samym teleskopem się obserwuje. Ogólna zasada opisująca, jak konstruować swój zestaw do obserwacji, mówi, że sam teleskop to tylko jedna trzecia kosztów, kolejne dwie trzecie to montaż oraz akcesoria, w których główną część stanowią okulary. To one przecież decydują o tym, jakie powiększenie i jakie pole widzenia da nasz instrument obserwacyjny.

Skoro już wywołaliśmy temat okularów, warto wspomnieć o kilku rzeczach. Po pierwsze, większość opisywanych w poprzednich rozdziałach teleskopów jest sprzedawana w zestawach z okularami. Niestety nie są to konstrukcje wysokiej jakości, a jednocześnie w zestawie tym bardzo często brakuje okularu dającego powiększenie planetarne, które w pełni wykorzysta możliwości naszego teleskopu. Po drugie, pośród miłośników obserwacji planet panuje opinia, że najlepsze obrazy uzyskamy stosując okulary ortoskopowe. To 4-elementowe konstrukcje, w których kolektyw składa się z aż trzech połączonych soczewek. Mają małe pola widzenia na poziomie 40 stopni, ale rekompensują to kontrastowym i wyraźnym obrazem, w którym trudno się doszukać jakichkolwiek śladów aberracji. W dobrym wykonaniu stanowią klasę samą w sobie. Problemem jednak jest wygoda ich użytkowania dla ogniskowych krótszych niż 10 mm. W takim przypadku odległość źrenicy wyjściowej jest bardzo niewielka (w przybliżeniu wynosi 2/3 ogniskowej), przez co oko przykładać należy do samej soczewki okularu, która sama w sobie też miewa mikroskopijne rozmiary, niekiedy w okolicy 2–3 mm.

Okulary ortoskopowe niemieckiej firmy Baader Planetarium z serii Classic Ortho. Do kupienia za kwoty na poziomie 230 zł.

Na rynku wciąż jednak istnieją tradycyjne układy optyczne, takie jak kellnery (konstrukcja zaprojektowana ponad 150 lat temu przez Carla Kellnera, współzałożyciela firmy Leitz/Leica) czy plossle. Owe plossle często są lekceważone, jako że są tanie i często dodawane do zestawów jako okulary kitowe. Tymczasem dobrze wykonany plossl, z dobrymi powłokami antyodbiciowymi i o umiarkowanej ogniskowej jest okularem bardzo przyzwoitym. Nie zachwyca on może polem widzenia, które typowo wynosi około 50 stopni, daje jednak obrazy ostre, wyraziste, a dzięki niewielkiej ilości elementów i powierzchni optycznych zapewnia świetną sprawność optyczną. Można śmiało powiedzieć, że plossl w wykonaniu takiej firmy jak np. Tele Vue będzie dawał zasięg gwiazdowy lepszy niż co niektóre droższe i bardziej złożone konstrukcje.

Komplet 4-elementowych okularów typu Plossla renomowanej firmy Tele Vue. Zestaw, którego nie powstydziłby się żaden miłośnik astronomii.

----- R E K L A M A -----

MAJÓWKOWE SZALEŃSTWO - RABATY DO 3500zł

Hasselblad 80/1.9 XCD (11165 zdj.) - ...

15999 zł 13499 zł

Olympus OM-1 - KOMIS

5199 zł 4999 zł

Fujifilm GFX 100S II (3 zdjęcia) - KOMIS

20998 zł 20498 zł

Leica M Monochrom (Typ 246) - KOMIS

18998 zł 15498 zł

Raty 20x0%. Zostaw swój sprzęt w rozliczeniu.

Nie trzeba jednak kupować drogich okularów Tele Vue, żeby cieszyć się świetnymi widokami planet. Można tutaj wspomnieć choćby o okularach Sky Watcher Plossl SWA, które mają bardzo dobry stosunek jakości do ceny. Klasyczny plossl to układ 2+2 i występuje w nim ten sam problem co w układach ortoskopowych. Trudno tam uzyskać pola widzenia większe niż 50 stopni, a modele krótkoogniskowe mają małe odstępy źrenicy. W serii SWA zastosowano więc zmodyfikowany układ Plossla o 5 soczewkach. W efekcie pole widzenia wzrosło do 58 stopni, a modele o krótkich ogniskowych potrafią mieć rozsądny odstęp źrenicy na poziomie 10–12 mm. Efekt, jak na kwotę 250 zł, jaką musimy zapłacić za ten okular, jest znakomity.

Seria okularów Sky Watcher Plossl SWA

Ta seria ma jeszcze jedną zaletę – ogromny wybór ogniskowych, które zawierają się w przedziale od 2.5 do 25 mm. Dzięki temu jesteśmy w stanie uzyskać z nimi planetarne powiększenia praktycznie z każdym teleskopem.

Tak naprawdę, w przypadku obserwacji planetarnych, wcale nie musimy wchodzić w droższe i bardziej skomplikowane konstrukcje, bo ortoskopy, plossle i super-plossle sprawdzą się tutaj znakomicie. Na większe wydatki możemy być narażeni w dwóch przypadkach. Po pierwsze, osoby które noszą okulary korygujące astygmatyzm, powinny prowadzić obserwacje bez ich ściągania. To wymaga stosowania okularów (tych teleskopowych) o odstępie źrenicy na poziomie 15–20 mm, a tego proste układy zawierające 4–5 soczewek i mające krótkie ogniskowe nie zapewnią. Po drugie, jeśli dysponujemy teleskopem na montażu bez prowadzenia, obiekt będzie tym dłużej utrzymywał się w naszym polu widzenia, im większe to pole zapewni nam okular. Tak jak wspomnieliśmy, w prostych konstrukcjach te pola zawierają się w przedziale 40–50 stopni, czasami docierając do 58. Bardziej skomplikowane układy pozwalają dać jednocześnie komfortowy odstęp źrenicy i pole na poziomie 60–80 stopni. Korzyści są oczywiste, w okularze o polu 80 stopni nasz obiekt będzie przebywał dwa razy dłużej niż w okularze 40-stopniowym, a to oznacza, że korekty pola widzenia będziemy musieli robić dwa raz rzadziej.

Seria okularów Baader Hyperion.

Dobrym i godnym polecenia przykładem jest seria okularów Baader Planetarium Hyperion. Mamy tutaj do czynienia z konstrukcjami zawierającymi nawet osiem soczewek, o polu widzenia 68 stopni i komfortowym odstępie źrenicy wynoszącym 20 mm. Tutaj trzeba się jednak liczyć z wydatkiem na poziomie 450 zł za sztukę, ale i tak stanowi to dobry stosunek jakości i parametrów do ceny.

Kolejnym ważnym narzędziem współczesnego obserwatora nieba są filtry. Filtry modyfikują w różny sposób światło przychodzące od ciała niebieskiego. Niektóre działają jak zwykłe filtry w fotografii czarno-białej wzmacniając i osłabiając niektóre barwy na obiektach o wyrazistej kolorystyce. Obiektami takimi są planety i wytrawny ich obserwator posiada całą kolekcję filtrów barwnych, w różnych odcieniach i o różnej gęstości. Do każdego detalu na powierzchni każdej z planet należy użyć innego filtru. Szczególnie ciekawie wygląda zabawa z filtrami barwnymi właśnie w przypadku Marsa, który zachwyca bogactwem barwnych szczegółów powierzchniowych, a niekiedy nawet atmosferycznych. Trzeba jednak pamiętać, że filtry wycinają światło, więc aby je stosować, trzeba najpierw zadbać o to, żeby tego światła zbieranego przez nasz teleskop było naprawdę dużo. W efekcie filtry dają najlepsze efekty z dużymi teleskopami i ich stosowanie z teleskopami o obiektywach 9–12 cm jest dość dyskusyjne.

Zestaw filtrów barwnych Baader w oprawie 1.25". Komplet kosztuje 849 zł.

Warto pamiętać, że dobrej klasy filtry nie należą do tanich elementów. Za modele szerokopasmowe w oprawie 1.25" musimy zapłacić około 150 zł od sztuki. Odrobinę taniej wyjdzie nas jedna sztuka, gdy kupimy cały zestaw. Niestety będzie on kosztował tyle, ile najtańsze polecane przez nas teleskopy. Każde hobby wiąże się jednak z wydatkami i astronomia nie jest tutaj wyjątkiem.